|
Hoogboom is één van de oudste gehuchten van Ekeren. Een eeuw nadat Ekeren in documenten wordt vermeld, verschijnt de naam Hoogboom. Dit gebeurt voor Ekeren de eerste maal in 1155 en voor Hoogboom in 1267. Beide plaatsen zijn evenwel ouder dan hun eerste vermelding in de documenten.
Hoogboom dankt zijn naam aan de voorname familie "van Hoogboom", die hier tijdens de 13de eeuw gevestigd was. Van deze familie kennen we Jan van Hoogboom en diens vader Godevaert.
Wie was Jan van Hoogboom ?
Hij wordt vermeld in een oorkonde van 1267. Deze oorkonde, opgesteld in het Latijn, behoort tot het archief van de vroegere Sint Bernardsabdij te Hemiksem, die na de Franse Revolutie heropgericht werd te Bornem. Deze oorkonde behelst de goedkeuring van de tiendenverkoop door de heer van Breda aan de Sint Bernardsabdij van de Cisterciënzers te Hemiksem.
Jan van Hoogboom behoorde tot een familie van aanzien. Dit blijkt uit het feit, dat hij voorkomt als getuige in oorkonden. Zulks bleef toen enkel voorbehouden aan zeer voorname lieden. In de oorkonde van 1267 staat aangegeven dat de familie "van Hoogboom" woonde op een hoeve (mansus). Bij de andere personen, die in de oorkonde vermeld worden, spreekt men slechts over een simpele woonst (domus). Een hoeve in die tijd kwam zowat overeen met een klein kasteel later.
Waarom heette de familie "van Hoogboom" ?
De oorkonde van 1267 noemt Jan van Hoogboom in het Latijn "de Hobonia". In 1277 komt de naam "de Hobome" voor. Nadien wordt de plaatsnaam in de volkstaal "Hoeboeme" en "Hoogboom".
De bijbenaming "van Hoogboom" wijst op de hoge ligging van de bodem ofwel op een boom die op een hoogte stond aan de woonst van Jan van Hoogboom. De landhoogte strekte zich uit van de dorpskom of de Geest(en) te Ekeren in oostelijke richting, over de streek die nu Sint-Mariaburg heet, verder naar Hoogboom en naar Hoghescote (de oude benaming van Kapellen). Vooraleer er dijken gebouwd werden, lag de Ekerse landtong langs drie zijden omringd met het waterland: ten noorden had men het natte Muisbroek, ten westen Leerwijk en ten zuiden de (latere) Ekerse of Cardepolder.
Opmerkelijk is wel dat we omstreeks de 13de eeuw in onze omgeving meer plaatsen aangegeven vinden met de bijbenaming "hoog". Te Ettenhoven (het latere Hoevenen) was er het "Hooghuis", dat aldaar bij de "Hogeweg" stond nabij het hoogland. Zoals we eerder reeds aan¬gaven heette Kapellen toen "Hoghescote", zulks naar de hoger gelegen beschutting voor mens en vee. In het noordoosten van de Ekerse landtong of de "Geest" was er "Hoogboom" of de hoge bodem, waarop de woonst stond van Jan "van Hoogboom".
Waar precies woonde Jan van Hoogboom ?
Omdat in de oorkonde van 1267 de afbakening wordt gegeven van de verkochte tiendenstrook, kunnen we bij het volgen van de aangegeven grenslijn min of meer de plaats vinden waar Jan van Hoogboom woonde. Het wil ons daarbij voorkomen, dat zijn woonst meer in de richting stond van de (huidige) Kapelsesteenweg of de vroegere heerbaan van Antwerpen naar Bergen op Zoom, dan wel in de richting van de tegenwoordige kerk te Hoogboom. De aangegeven grenslijn van de tiendenstrook vertrekt te Brasschaat, loopt langs de Mortel en Meerseinde, over de Ramen en Haezeldonck (ten westen van de huidige kerk te Hoogboom), naar de hoeve (mansus) van Jan van Hoogboom; en vandaar volgt zij de richting of de weg naar de molen van Kaarderheide.
Ziehier uit de Latijnse oorkonde van 1267 de vertaling van een uittreksel, waarin de afbakening van de tiendenstrook wordt aangegeven. "Van de beek in Haezeldonck tot de hoeve (ad mansionem) waarin thans Jan van Hoogboom, de zoon van Godevaert, woont... en van die hoeve bewoond door Jan, Godevaerts zoon, tot de molen van Karrevort, zoals de weg loopt tussen deze plaatsen, met al de onbebouwde en nog te ontginnen gronden gelegen langs die weg..."
In de oorkonde heet de molen van Kaarderheide "molendium de Karrevort". Karrevort of Kardevorde was de voord(e) of de doorwaadbare plaats van de Karde (Donksebeek). Over deze beek liep de oude heerbaan of de huidige Kapelsesteenweg. We moeten hierbij rekening houden:
1. met de kronkelingen naar links en rechts van de vroegere heerbaan (thans de rechtgetrokken Kapelsesteenweg tussen Donk en Kapellen).
2. met de plaats van de vroegere molen te Kaarderheide, zoals die aangegeven staat op de kaart van landmeter Stijnen in 1748 en op het plan van de Ekerse veldslag in 1703.
Al beschikken we niet over volkomen exacte gegevens, toch volstaat het om de hypothese te mogen stellen, dat de woonst van Jan van Hoogboom dichter stond bij de huidige Kapelsesteenweg dan bij de kerk van Hoogboom.
De oorkonde van 1267 noemt in de naaste buurt nog andere personen dan Jan van Hoogboom. Zo treffen we ook de namen van Hendrik van Buten en Hendrik van Ramen aan. De plaatsnamen Buten en Ramen zijn thans uitgestorven. Maar de benaming Hoogboom is steeds gebleven en is overgegaan op heel het gehucht van Ekeren, dat thans nog Hoogboom heet.
(uit "Geschiedenis van Hoogboom" - HOBONIA)
|